Elektronik Atık (E-Atık) Nedir? Elektronik atık, genel olarak kullanım ömrünü tamamlamış, tamir edilemeyecek seviyede zarar görmüş, veya arızalanmış elektrikli veya elektronik eşyalara denmektedir. Evlerde veya işyerlerinde kullanılan tüm elektronik aletler güncelliğini yitirdiğinde veya kullanım ömrünü tamamladığında atık konumuna gelmektedir.
Elektronik Atık (E-Atık) Nedir?
Büyük ev aletleri(buzdolabı, çamaşır makinesi vb.), telekomünikasyon cihazları, ses ve görüntü ekipmanları, küçük ev aletleri vb. gibi tüm cihazlar elektronik atık kategorisine giren gereçlerdir. 2013 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yürürlüğe konan Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği’nde ise elektronik atıklar genel olarak 10 kategoride belirtilmiştir. Bunlar;
- Büyük ev eşyaları
- Küçük ev aletleri
- Bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları
- Tüketici ekipmanları
- Aydınlatma ekipmanları
- Elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve sabit sanayi aletleri hariç olmak üzere)
- Oyuncaklar, eğlence ve spor ekipmanları
- Tıbbi cihazlar
- İzleme ve kontrol aletleri
- Otomatlar olarak belirtilmiştir.
Elektronik Atıklar Nelerden Oluşur?
Elektronik atıklar ağır metal ve organik kirletici içerdiğinden dolayı günümüzde çevre kirliliğinin en büyük kaynaklarından biri olarak gösterilmektedir. Elektronik aletlerde yaklaşık olarak 60 ayrı malzeme bulunmaktadır. Bunlar genel olarak;
- değerli metaller (altın, gümüş, paladyum),
- temel ve özel metaller (bakır, alüminyum, nikel, çinko, demir vb.),
- tehlikeli metaller (cıva, berilyum, kadmiyum),
- halojenler (bromür, klor vb.),
- plastik gibi organik bileşenler olarak sınıflandırılabilmektedir.
Türkiye ve Dünyada Elektronik Atık Miktarları
Bir elektronik atığın ağırlığının %75’inden fazlasını demir, alüminyum, plastik ve cam oluşturmaktadır. Değerli malzemeler ve tehlikeli maddeler ise çok az miktarlarda bulunmalarına rağmen çok büyük öneme sahiplerdir. Altın, gümüş, bakır, platin, paladyum elektronik atıkların geri dönüşümünü kazançlı bir iş haline getiren değerli maddeler arasında yer almaktadır. Örneğin 2014 yılında elektronik atıkların geri kazanımı sonucu oluşan altın miktarının yaklaşık olarak 300 ton olduğu belirtilmektedir. Bunlara ek olarak indiyum ve galyum gibi nadir bulunan elementler de yeni teknolojik uygulamalarda kullanılıyor olmaları nedeniyle önem teşkil eden maddeler arasındadır.
Türkiye’de kişi başına düşen e-atık miktarının yıllık 6 kg olduğu tahmin edilmektedir. Ülkelerin sosyo-ekonomik ve gelişmişlik durumu e-atık miktarının ve içerik kalitesinin başlıca belirleyicilerindendir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 2012 yılı verilerine göre ülkemizde yılda 537.000 ton e-atık ortaya çıkmaktadır. Ayrıca Global Elektronik Atık İzleme Raporu’nda yer alan verilere göre, 2013 yılında dünya genelinde yaklaşık 40 milyon ton elektronik atık ortaya çıkmıştır. Yayınlanan rapora göre önümüzdeki 3 yıl içinde elektronik atık miktarının dünya genelinde yaklaşık olarak 50 milyon tona yükseleceği tahmin edilmektedir.
Avrupa Birliği tarafından yapılan araştırmalar sonucunda dünya genelinde elektrikli veya elektronik atıkların geri dönüşümünden elde edilen kaynağın 52 milyar dolar olduğu düşünüldüğünde geri kazanımın ülkemiz ve çevre sağlığı açısından ne kadar önemli olduğu daha iyi anlaşılmaktadır.